Dwie kontrole: jedna dotyczyła realizacji projektu, druga nadzoru właścicielskiego nad projektem. Zakres każdej z kontroli jak i kontrolowane obszary działalności są odrębne;
W trosce o transparentność, jak i ostrożność w gospodarowaniu środkami publicznymi kontrolerzy NIK mieli pełen dostęp do wszystkich dokumentów, obowiązujących procedur i osób pracujących w EMP;
Najwyższa Izba Kontroli w pozytywny sposób zaopiniowała sposób, w jaki EMP wydatkuje środki pozyskane w ramach finansowania projektu, a zmiany harmonogramu projektu miały charakter „obiektywny”;
Zarzut dotyczący opóźnień w realizacji projektu w kontekście przyszłej konkurencyjności Izery został sformułowany w oparciu o dane i stan projektu na dzień 30 sierpnia 2022, czyli sprzed roku. Od tamtej pory zrealizowano wiele działań projektowych na czele z pozyskanie dostawcy technologii platformy;
EMP zwraca również uwagę na brak wewnętrznej spójności dokumentów pokontrolnych. Z jednej strony NIK wskazuje, że opóźnienia w projekcie mogą sprawić, że „potencjalna upatrywana szansa rynkowa ulegnie dezaktualizacji, a produkt nie znajdzie oczekiwanego przez Spółkę w planach popytu rynkowego”. A z drugiej wskazuje, że „wyrażone oceny oraz sformułowane uwagi i wnioski nie odnoszą się do biznesowej zasadności realizacji projektu”.
Dwie kontrole NIK dotyczące Izery
NIK realizował dwie kontrole dotyczące projektu Izera. W pierwszym przypadku jednostką kontrolowaną była Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, a przedmiotem była „Działalność spółki ElectroMobility Poland SA oraz wydatkowanie środków finansowych na projekt samochodu elektrycznego Izera”. Kontrola obejmowała okres od 1 stycznia 2021 do 30 sierpnia 2022. Druga kontrola, realizowana między 21 marca a 30 sierpnia 2022 roku, dotyczyła ElectroMobility Poland. Przedmiotem tej kontroli była „Działalność spółki ElectroMobility Poland SA oraz wydatkowanie środków finansowych na projekt samochodu elektrycznego Izera”. Obejmowała ona pełny okres działania spółki w okresie od jej powołania, czyli od 19 października 2016, do zakończenia czynności kontrolnych, czyli 30 sierpnia 2022.
Pełna transparentność prowadzonej działalności
ElectroMobility Poland z niezwykłą starannością podchodzi do formalnego aspektu prowadzonej działalności, co potwierdzają wcześniejsze kontrole i audyty. W trosce o transparentność, jak i ostrożność w gospodarowaniu środkami publicznymi kontrolerzy NIK mieli pełen dostęp do wszystkich dokumentów, obowiązujących procedur i osób pracujących w EMP. Zakres kontroli obejmował ramy organizacyjne i koncepcyjne, postęp prac w projekcie, jak i wydatkowanie środków pozyskanych od akcjonariuszy oraz realizację umów inwestycyjnych.
Pozytywna opinia NIK dotycząca wydatków EMP, procesów rekrutacyjnych, a także efektywnym negocjowaniu kontraktów handlowych
Najwyższa Izba Kontroli w pozytywny sposób zaopiniowała sposób, w jaki EMP wydatkuje środki pozyskane w ramach finansowania projektu, a zmiany harmonogramu projektu miały charakter „obiektywny”. „… NIK ocenia pozytywnie, w ramach zbadanej próby, wydatkowanie – pod kątem prawidłowości dokonywania przez EMP wydatków – środków finansowych w latach 2016-2022”. Dodatkowo „…ElectroMobility Poland SA w sposób prawidłowy zorganizowała strukturę projektową i podejmowała działania mające na celu realizację założeń projektu, a wydatki w ramach zbadanej próby były gospodarne…”. Według Najwyższej Izby kontroli „…EMP podejmowała negocjacje, dążąc do osiągnięcia najkorzystniejszych warunków zakupu danej usługi, a w umowach zawarte były zapisy mające na celu zabezpieczenie interesów Spółki. Ponadto w ramach 89 umów zawartych z […] osobami w okresie od października 2016 r. do końca czerwca 2022 r. zatrudnienie albo nawiązanie współpracy z daną osobą było uzasadnione prowadzonymi w danym momencie działaniami przez EMP w ramach projektu, a wysokość wynagrodzenia albo przyjętych stawek była na poziomie rynkowym”.
Wnioski z raport NIK bazują na nieaktualnych danych
Zarzut dotyczący opóźnień w realizacji projektu w kontekście przyszłej konkurencyjności Izery został sformułowany w oparciu o dane i stan projektu na dzień 30 sierpnia 2022, czyli sprzed roku. Zdaniem ElectroMobility Poland raport jest nieaktualny. Od zakończenia kontroli do publikacji wniosków pokontrolnych spółka zrealizowała szereg działań, m.in. pozyskanie wiarygodnego partnera technologicznego, modyfikacja stylistyki, weryfikacja głównych założeń biznesowych, jak i wybranych działań strategicznych, które mają na celu mitygację ryzyk związanych z zapewnieniem popytu rynkowego dla Izery. Spółka zaktualizowała również strategię sprzedaży w oparciu o najnowsze analizy oraz tendencje rynkowe. Według EMP niezależne opinie potwierdzają potencjał sprzedażowy Izery, a wszystkie te działania mają na celu optymalizację działań, zwiększenie efektywności nakładów inwestycyjnych, a także wpisują się w tendencje rynkowe, jakie mają miejsce w globalnym przemyśle motoryzacyjnym. Podjęcie tych działań w znaczący sposób zmniejszyło ryzyka projektowe zdefiniowane w wystąpieniu pokontrolnym. Pomimo powziętej wiedzy, NIK nie wziął pod uwagę postępów projektowych, które miały miejsce od zakończenia kontroli do publikacji raportów.
Brak wewnętrznej spójności dokumentów pokontrolnych NIK?
EMP zwraca również uwagę na brak wewnętrznej spójności dokumentów pokontrolnych. Z jednej strony „W ocenie NIK w sposób szczególny zważyć należy, że rynek motoryzacyjny, w tym zwłaszcza dynamicznie rozwijający się segment samochodów elektrycznych, cechuje się bardzo wysoką dynamiką rozwojową i silną konkurencją rynkową. Przedłużający się proces realizacji Projektu może spowodować, że potencjalna upatrywana szansa rynkowa ulegnie dezaktualizacji, a produkt nie znajdzie oczekiwanego przez Spółkę w planach popytu rynkowego”. A z drugiej zaś „Podając wyniki kontroli do publicznej wiadomości, NIK podkreśla, iż wyrażone oceny oraz sformułowane uwagi i wnioski nie odnoszą się do biznesowej zasadności realizacji projektu, jego parametrów technicznych oraz celowości działań podejmowanych przez ww. spółkę prawa handlowego, co pozostaje poza zakresem kompetencji kontrolnej NIK jako naczelnego organu kontroli państwowej”. Zdaniem ElectroMobility Poland nie można wyciągać wniosków o potencjalnym braku konkurencyjności Izery na rynku, nie odnosząc się do „biznesowej zasadności realizacji projektu, jego parametrów technicznych oraz celowości działań podejmowanych przez ww. spółkę”. To właśnie te elementy, poparte badaniami i szczegółowymi analizami rynkowymi stanowią podstawę zarówno założeń technicznych, jak i rynkowych projektu. Najwyższa Izba Kontroli – jak sama wskazuje w komunikacie dostępnym dla mediów – nie ma kompetencji kontrolnych w tym zakresie.